Γενικά
Μια από τις πολύ σημαντικές κατηγορίες φαρμάκων που χρησιμοποιούνται στη θεραπεία χρόνιων επώδυνων συνδρόμων είναι τα αντικαταθλιπτικά. Πρόκειται για φάρμακα που χορηγούνται για τη θεραπεία της κατάθλιψης αλλά από πολύ παλιά έχει αποδειχτεί ότι δρούνε και στη θεραπεία κάποιων συνδρόμων χρόνιου πόνου. οι ασθενείς που λαμβάνουν αντικαταθλιπτικά δεν σημαίνει ότι απαραίτητα πάσχουν και από κατάθλιψη. Υπάρχει απόδειξη ότι τα αντικαταθλιπτικά στον χρόνιο πόνο λειτουργούν σε μικρότερες δόσεις και σε συντομότερο χρονικό διάστημα από ότι στην κατάθλιψη. Αυτό δεν συμβαίνει πάντοτε και κάποιοι χρειάζονται μεγάλες δόσεις για να επιτευχθεί ανακούφιση από τον πόνο.
Τρόπος δράσης
Τα αντικαταθλιπτικά αυξάνουν τα επίπεδα των νευροδιαβιβαστών σεροτονίνη και νορεπινεφρίνη, οι οποίες είναι χημικές ουσίες που διαδραματίζουν σπουδαίο ρόλο στην ελάττωση του πόνου ,μέσω της ενίσχυσης της δράσης της κατιούσας οδού, η οποία περιορίζει την μετάδοση των επώδυνων σημάτων προς τον εγκέφαλο.
Τα αντικαταθλιπτικά που αυξάνουν την νορεπινεφρίνη φαίνεται να έχουν μεγαλύτερες αναλγητικές ιδιότητες σε σχέση με του εκλεκτικούς αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης οι οποίοι δουλεύουν καλά στην κατάθλιψη αλλά δεν έχουν την ίδια ικανότητα και στον έλεγχο του πόνου.
Παρενέργειες
Οι πιο συχνές παρενέργειες των αντικαταθλιπτικών είναι η νύστα, η δυσκοιλιότητα, η ξηροστομία ,η επίσχεση ούρων, η αύξηση του βάρους και η θολή όραση. Πιο σπάνια κάποιοι βλέπουν εφιάλτες και άλλοι παρουσιάζουν αύξηση της καρδιακής συχνότητας. Ενώ μερικοί ασθενείς εμφανίζουν σημαντικές και μη ανεκτές παρενέργειες, κάποιοι δεν παραπονούνται παρά μόνον για ελάχιστες μη ενοχλητικές παρενέργειες. Οι παρενέργειες διαφέρουν μεταξύ των διαφόρων αντικαταθλιπτικών και γενικά όσο περνάει ο χρόνος γίνονται πιο ανεκτές από τον χρήστη.
Εάν κάποιος παραπονείται για μη ανεκτές παρενέργειες από τη λήψη ενός αντικαταθλιπτικού και παράλληλα αναφέρει βελτίωση του πόνου ,τότε μπορεί με την αλλαγή του συγκεκριμένου φαρμάκου με άλλο της ίδιας κατηγορίας, να ωφεληθεί έχοντας την ίδια βελτίωση στον πόνο, με λιγότερες όμως ανεπιθύμητες παρενέργειες.
Οφέλη από τη χρήση αντικαταθλιπτικών στη θεραπεία του Χρόνιου Πόνου
• Δεν προκαλούν ερεθισμό και αιμορραγία στο στομάχι σε αντίθεση με τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη
• Δεν επηρεάζουν το εσωτερικό αμυντικό σύστημα του οργανισμού. Απεναντίας ενισχύουν τη δράση των χημικών νευροδιαβιβαστών σεροτονίνης και νορεπινεφρίνης στο νευρικό σύστημα που δρα ανασταλτικά στη μετάδοση των επώδυνων σημάτων.
• Δρούνε σαν ηρεμιστικά βελτιώνοντας την ποιότητα του ύπνου που αποτελεί ένα σημαντικό πρόβλημα στους ανθρώπους με χρόνιο πόνο.
• Βοηθούνε στην πιθανή συνυπάρχουσα κατάθλιψη.
• Βοηθούνε στην ελάττωση των επεισοδίων άγχους και πανικού.
• Δεν προκαλούν εθισμό και δεν παρατηρείται το φαινόμενο της ανοχής όταν επιτευχθεί η βέλτιστη θεραπευτική δόση
Σύνδρομα Χρόνιου Πόνου που έχουν ένδειξη ή θεραπεία πόνου με αντικαταθλιπτικά
• Μεθερπητική νευραλγία
• Διαβητική νευροπάθεια
• Νευροπαθητικός πόνος
• Περιφερική νευροπάθεια μετά από χημειοθεραπεία
• Ινομυαλγία
• Πόνος μέλους φάντασμα
• Πόνος μετά από εγκεφαλικό επεισόδιο
• Σύνδρομο περίπλοκου περιοχικού πόνου
• Ημικρανία
• Κεφαλαλγία τάσης
• Ρευματοειδής αρθρίτιδα
• Εκφυλιστική οστεοαρθρίτιδα
• Σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου
Κυριότερες κατηγορίες χρησιμοποιούμενων αντικαταθλιπτικών
Α. ΤΡΙΚΥΚΛΙΚΑ ΑΝΤΙΚΑΤΑΘΛΙΠΤΙΚΑ
Περιλαμβάνονται τα παρακάτω φάρμακα
• Αμιτρυπτιλλύνη ( amitriptyline) = SAROTEN
• Νορτρυπτιλίνη ( nortriptyline) = NORTRYLEN έχει ανακληθεί από τον ΕΟΦ
• Ντοξεπίνη (doxepin) = SINEQUAN
• Κλομιπραμίνη ( clopipramine) = ANAFRANIL
• Μιρταζαπίνη (mirtazapine) = REMERON
Τα τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά μπορούν αδρά να χωριστούν σε εκείνα που έχουν μεγαλύτερες κατασταλτικές και ηρεμιστικές παρενέργειες και σε εκείνα που έχουν λιγότερες. Ασθενείς με διέγερση και άγχος ωφελούνται περισσότερο από αντικαταθλιπτικά με κατασταλτικές ιδιότητες ενώ ασθενείς με μειωμένη ενεργητικότητα ωφελούνται από εκείνα με τις λιγότερο κατασταλτικές ιδιότητες.
Οι πιο κοινές παρενέργειες που παρατηρούνται από τη χρήση τους είναι:
• Ξηροστομία
• Θολή όραση
• Δυσκοιλιότητα
• Δυσκολία ούρησης
• Κόπωση
• Δυσκολία συγκέντρωσης
• Επιδείνωση του γλαυκώματος
Άλλες πιθανές παρενέργειες είναι η αύξηση της όρεξης και του βάρους, η ελάττωση της αρτηριακής πίεσης και η αίσθηση παλμών από την καρδιά. Σε υπερδοσολογία μπορεί να προκαλέσουν ακόμη και θάνατο. Ασθενείς με Alzheimer δεν θα πρέπει να λαμβάνουν αντικαταθλιπτικά. Ασθενείς με καρδιοπάθεια θα πρέπει να αποφεύγουν τη χρήση αντικαταθλιπτικών ή όταν αυτό κρίνεται απολύτως απαραίτητο να παρακολουθούνται στενά από καρδιολόγο.
Β. ΕΚΛΕΚΤΙΚΟΙ ΑΝΑΣΤΟΛΕΙΣ ΕΠΑΝΑΠΡΟΣΛΗΨΗΣ ΣΕΡΟΤΟΝΙΝΗΣ
SSRI S
Η δεύτερη κατηγορία αντικαταθλιπτικών περιλαμβάνει τα παρακάτω φάρμακα :
• Fluoxetine = PROZAC
• Sertraline = ZOLOFT
• Paroxetine = SEROXAT
• Fluvoxamine= DUMIROX,MYROXINE
• Citalopram = SEROPRAM
• Escitalopram = CIPRALEX
Προκαλούν λιγότερες ανεπιθύμητες παρενέργειες και είναι λιγότερα κατασταλτικά από τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά. Είναι αποτελεσματικά στην πρόληψη του πονοκέφαλου και λιγότερο αποτελεσματικά για άλλα είδη χρόνιου πόνου. οι περισσότερες μελέτες που έγιναν για την αντιμετώπιση του νευροπαθητικού πόνου απέδειξαν ότι η αποτελεσματικότητά τους στη θεραπεία του νευροπαθητικού πόνου είναι απογοητευτική.
Οι πιο κοινές παρενέργειες που παρατηρούνται από τη χρήση τους είναι
• Ξηροστομία
• Ναυτία
• Έμετος
• Στομαχική δυσφορία
• Ίδρωμα
• Διάρροια
• Φτωχή όρεξη
• Τρόμος
• Νύστα
• Άγχος
• Νευρικότητα
• Αϋπνία
• Αύξηση της αρτηριακής πίεσης
• Αύξηση της καρδιακής συχνότητας
• Αύξηση της χοληστερόλης
• Σεξουαλική δυσλειτουργία
Θα πρέπει να χρησιμοποιούνται με προσοχή σε ασθενείς με επιληψία ιστορικό μανίας, καρδιοπάθεια, σακχαρώδη διαβήτη, σε ταυτόχρονη χρήση φαρμάκων επικίνδυνων για αιμορραγία από το γαστρεντερικό σύστημα, σε ιστορικό αιμορραγίας και σε διαταραχές της ηπατικής και νεφρικής λειτουργίας. Δεν θα πρέπει να χορηγούνται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και του θηλασμού.
Η απότομη διακοπή συνοδεύεται από παρενέργειες όπως η κεφαλαλγία, η ναυτία, η καυσαλγία και οι παραισθησίες στα άκρα, η σύγχυση και το άγχος και γι αυτό πρέπι να γίνεται σταδιακή διακοπή.
ΑΝΑΣΤΟΛΕΙΣ ΕΠΑΝΑΠΡΟΣΛΗΨΗΣ ΣΕΡΟΤΟΝΙΝΗΣ ΝΟΡΕΠΙΝΕΦΡΙΝΗΣ SNRI S
Η Τρίτη κατηγορία αντικαταθλιπτικών περιλαμβάνει φάρμακα που προκαλούν αναστολή επαναπρόσληψης τόσο της σεροτονίνης όσο και της νορεπινεφρίνης.
Τα πιο συχνά χρησιμοποιούμενα σκευάσματα στον χρόνιο πόνο είναι:
• Duloxetine = CYMBALTA
• Venlafaxine = EFEXOR
• Milnacipran = SAVELLA
Η duloxetine έχει πάρει έγκριση από την Αμερικανική επιτροπή τροφών και φαρμάκων για τη θεραπεία της διαβητικής περιφερικής νευροπάθειας, την Ινομυαλγία, την αγχώδη διαταραχή και την κατάθλιψη.
Η milnacipran έχει πάρει έγκριση από την Αμερικανική επιτροπή τροφών και φαρμάκων για τη θεραπεία της ινομυαλγίας. Το συγκεκριμένο φάρμακο προκαλεί πιο εκλεκτική αναστολή της νορεπινεφρίνης σε σχέση με τη duloxetine και τη venlafaxine.
Τα φάρμακα της κατηγορίας αυτής δεν έχουν αντιχολινεργικές ιδιότητες και συνοδεύονται από λιγότερες παρενέργειες.
Οι πιο κοινές παρενέργειες που παρατηρούνται από τη χρήση τους είναι
• Ξηροστομία
• Ναυτία
• Έμετος
• Θολή όραση
• Ίδρωμα
• Υπνηλία
• Δυσκοιλιότητα
• Αέρια
• Κεφαλαλγία
• Σεξουαλική δυσλειτουργία